افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در جهان است که تخمین زده می‌شود حدود ۳.۸ درصد از جمعیت جهان به آن مبتلا باشند. شیوع این اختلال در بزرگسالان نزدیک به ۵ درصد و در افراد بالای ۶۰ سال حدود ۵.۷ درصد است. این اختلال تنها نوسانات خلقی معمولی نیست و زمانی که مکرر و متوسط تا شدید باشد، می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، عملکرد در محل کار یا مدرسه را کاهش دهد و حتی در بدترین حالت به خودکشی منجر شود؛ سالانه بیش از ۷۰۰،۰۰۰ نفر جان خود را به دلیل خودکشی از دست می‌دهند.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – روانشناس
خلاصه مقاله : اثربخشی نوروفیدبک بر حافظه کاری و انعطاف پذیری شناختی بیماران مبتلا به افسردگی خفیف
علائم افسردگی و تأثیر آن بر عملکرد شناختی
افسردگی می‌تواند با علائمی مانند احساس بی‌ارزشی، کاهش انرژی، مشکلات تمرکز، تغییرات اشتها، اختلالات خواب و کاهش علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش همراه باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال باعث کاهش عملکرد شناختی می‌شود و یکی از مهم‌ترین حوزه‌های آسیب دیده، حافظه کاری است. حافظه کاری نوعی حافظه فعال و موقت است که اطلاعات را برای پردازش شناختی نگه می‌دارد و نقش حیاتی در تصمیم‌گیری، حل مسئله و یادگیری دارد.
علاوه بر حافظه کاری، انعطاف‌پذیری شناختی نیز تحت تأثیر افسردگی قرار می‌گیرد. این توانایی به فرد کمک می‌کند بین محرک‌ها، اطلاعات و استراتژی‌ها به شکل سازگار و منعطف تغییر ایجاد کند و برای خلاقیت، حل مسئله و تصمیم‌گیری ضروری است. اختلال در این عملکردها می‌تواند توانایی فرد برای تطبیق با محیط‌های پیچیده و متغیر را کاهش دهد.
نوروفیدبک: یک درمان غیرتهاجمی و موثر
نوروفیدبک یک روش نوین و غیرتهاجمی است که با ارائه بازخورد لحظه‌ای از فعالیت مغزی به فرد، امکان تنظیم الگوهای مغزی را فراهم می‌کند. این روش مبتنی بر شرطی‌سازی عامل است؛ به این معنی که فرد با دریافت بازخورد دیداری یا شنیداری از وضعیت مغز خود، یاد می‌گیرد امواج مغزی خود را بهینه و به حالت مطلوب تغییر دهد.
تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که آموزش نوروفیدبک می‌تواند:
- حافظه کاری را بهبود دهد
- انعطاف‌پذیری شناختی را افزایش دهد
- علائم افسردگی و نشخوار فکری را کاهش دهد
با بهبود حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی، فرد توانایی بیشتری در مدیریت هیجانات، تصمیم‌گیری و حل مشکلات روزمره پیدا می‌کند.
مکانیسم اثر نوروفیدبک بر مغز
نوروفیدبک با هدف قرار دادن امواج مغزی با فرکانس پایین مانند آلفا و تتا، فعالیت شبکه‌های مغزی اصلی مرتبط با تنظیم احساسات را بهبود می‌بخشد. این شبکه‌ها شامل شبکه حالت پیش‌فرض، شبکه اجرایی مرکزی و شبکه برجسته هستند که نقش حیاتی در عملکرد شناختی و کنترل هیجانات دارند. تنظیم فعالیت این شبکه‌ها موجب کاهش بیش‌برانگیختگی عصبی و بهبود حالات خلقی می‌شود.
همچنین، نوروفیدبک می‌تواند پلاستیسیته مغز را افزایش دهد، یعنی قابلیت مغز برای تغییر و بهبود عملکردهای شناختی و هیجانی را تقویت کند. این اثرات در مطالعات متعدد روی افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب و اختلالات شناختی به اثبات رسیده است.
نتایج مطالعات علمی
مطالعات نشان داده‌اند که نوروفیدبک منجر به بهبود حافظه بصری کوتاه‌مدت و بلندمدت، حافظه کلامی و توانایی خودکارآمدی در بیماران می‌شود. علاوه بر آن، انعطاف‌پذیری شناختی و توجه انتخابی افراد افزایش یافته و علائم افسردگی کاهش پیدا می‌کند. این روش نسبت به درمان‌های دیگر مانند دارودرمانی یا تحریک مغزی، عوارض جانبی ندارد و یک گزینه امن و مؤثر برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط به حساب می‌آید.
نتیجه‌گیری
افسردگی با کاهش عملکرد حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی همراه است و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوروفیدبک به عنوان یک روش غیرتهاجمی، با شرطی‌سازی امواج مغزی و ارائه بازخورد لحظه‌ای، می‌تواند حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی را بهبود دهد و علائم افسردگی را کاهش دهد. این درمان مکمل می‌تواند به افراد کمک کند تا کنترل بیشتری بر حالات خلقی و هیجانات خود داشته باشند و توانایی سازگاری با چالش‌های روزمره را افزایش دهند.
