در سال‌های اخیر، دنیا با بحرانی بزرگ روبه‌رو شد: همه‌گیری ویروس کرونا (COVID-19). این بیماری نه‌تنها جسم میلیون‌ها انسان را درگیر کرد، بلکه اثرات عمیقی بر سلامت روان جامعه نیز گذاشت. ترس از ابتلا، انزوا، اخبار منفی و نگرانی برای عزیزان باعث افزایش شدید اضطراب و حملات پانیک (وحشت‌زدگی) در میان مردم شد.
محققان در یک پژوهش جدید بررسی کردند که آیا می‌توان با استفاده از نوروفیدبک بر پایه‌ی نقشه‌برداری مغزی به درمان این حملات کمک کرد یا خیر.
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – کارشناسی ارشد روانشناسی
خلاصه مقاله :Development of a brain wave model based on the quantitative analysis of EEG and EEG biofeedback therapy in patients with panic attacks during the COVID-19 pandemic
نوروفیدبک و QEEG چیست؟
QEEG (الکتروانسفالوگرافی کمی) روشی است که فعالیت الکتریکی مغز را با دقت بالا اندازه‌گیری می‌کند. این تست نشان می‌دهد که در هر ناحیه از مغز چه نوع امواجی (دلتا، تتا، آلفا، بتا و SMR) فعال‌ترند. تغییرات در این امواج معمولاً با وضعیت‌های روانی مختلف مرتبط هستند؛ مثلاً افزایش امواج بتا۲ با اضطراب و تنش بالا همراه است.
بر اساس نتایج QEEG، درمانگر می‌تواند از نوروفیدبک (EEG Biofeedback) استفاده کند ، روشی که به فرد یاد می‌دهد چگونه الگوی امواج مغزی خود را کنترل کند. در این روش، مغز از طریق بازخورد دیداری یا شنیداری یاد می‌گیرد آرام‌تر و متعادل‌تر عمل کند.
هدف پژوهش
هدف این مطالعه، بررسی تأثیر نوروفیدبک بر افراد دچار حملات پانیک در دوران کرونا بود. پژوهش روی ۴۲ بیمار انجام شد که همگی پس از شروع همه‌گیری، دچار اضطراب، تپش قلب، لرزش بدن، بی‌خوابی و حملات وحشت شده بودند؛ در حالی‌که پیش از آن هیچ سابقه‌ی روان‌پریشی یا افسردگی نداشتند. هیچ‌یک از بیماران دارویی مصرف نمی‌کردند و همه با رضایت کامل وارد برنامه درمانی شدند.
روش کار
ابتدا از همه‌ی بیماران تست QEEG گرفته شد تا وضعیت امواج مغزی‌شان مشخص شود. سپس طی چند هفته، جلسات نوروفیدبک در نواحی مرکزی مغز (C3 و C4) انجام شد. هر جلسه حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشید. هدف درمانگر این بود که:
- امواج SMR (ریتم حرکتی آهسته) را تقویت کند (برای آرام‌سازی مغز)،
- امواج دلتا، تتا و بتا۲ را کاهش دهد (که با اضطراب و خستگی مرتبط‌اند)،
- و امواج آلفا را در سطح متعادل نگه دارد (برای تمرکز و تعادل روانی).
در این تمرین‌ها، بیماران با نگاه کردن به بازی یا تصویر در مانیتور، بازخورد فوری از مغزشان دریافت می‌کردند. وقتی مغز در وضعیت مطلوب قرار می‌گرفت، تصویر بهتر می‌شد یا موسیقی پخش می‌شد.
نتایج مهم پژوهش
نتایج QEEG قبل و بعد از درمان نشان داد:
امواج اضطرابی (دلتا، تتا و بتا۲) پس از نوروفیدبک به‌طور قابل توجهی کاهش یافتند.
امواج آرام‌سازی (آلفا و SMR) افزایش یافتند و این تغییرات حتی شش ماه پس از پایان درمان هم پایدار ماندند.
از نظر بالینی، بیماران گزارش کردند که:
- حملات پانیک‌شان متوقف یا بسیار کمتر شده است،
- آرامش ذهنی و تمرکز بیشتری دارند،
- کیفیت خواب و گفتارشان بهتر شده،
- و احساس اعتمادبه‌نفس و کنترل بیشتری نسبت به بدن و ذهن خود پیدا کرده‌اند.
تفسیر و اهمیت یافته‌ها
محققان معتقدند که استرس شدید ناشی از همه‌گیری کرونا می‌تواند تعادل عصبی مغز را به‌هم بزند و موجب افزایش امواج اضطراب‌آور در مغز شود. نوروفیدبک با آموزش تنظیم این امواج، عملاً مغز را به حالت طبیعی پیش از بحران بازمی‌گرداند. این روش غیرتهاجمی، بدون دارو و بدون عارضه جانبی است و می‌تواند برای افرادی که از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی نتیجه نگرفته‌اند، گزینه‌ای مؤثر باشد.
در نهایت پژوهشگران نتیجه گرفتند که:
نوروفیدبک مبتنی بر QEEG می‌تواند روشی مؤثر برای کاهش اضطراب، حملات پانیک و بهبود عملکرد شناختی در افرادی باشد که پس از کرونا دچار اختلالات روانی شده‌اند. به بیان ساده، با آموزش مغز، می‌توان ذهن را درمان کرد و نوروفیدبک، پلی است میان علم مغز و آرامش روان.
