میگرن یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین مشکلات عصبی است که زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان مختل می‌کند. این نوع سردرد معمولاً با درد ضربان‌دار، حالت تهوع، حساسیت به نور و صدا و ناتوانی در انجام کارهای روزمره همراه است. در واقع، طبق آمار، حدود ۱۴ درصد از مردم جهان به میگرن مبتلا هستند.
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – کارشناسی ارشد روانشناسی
خلاصه مقاله : Experiences of a Neurofeedback-Based Mindfulness Meditation Intervention for Migraine: Qualitative Study
درمان‌های دارویی معمولاً اولین گزینه برای کنترل میگرن هستند، اما متأسفانه همیشه مؤثر نیستند و گاهی عوارضی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه یا حتی تشدید سردرد به‌دلیل مصرف زیاد دارو را به همراه دارند. به همین دلیل، دانشمندان در سال‌های اخیر به دنبال روش‌های رفتاری و غیردارویی بوده‌اند که بتوانند به کنترل درد کمک کنند. دو روش امیدوارکننده در این زمینه، مراقبه‌ی ذهن‌آگاهی (Mindfulness Meditation) و نوروفیدبک (Neurofeedback) هستند.
ذهن‌آگاهی و نوروفیدبک چیست؟
ذهن‌آگاهی یعنی تمرین حضور در لحظه‌ی حال با نگاهی کنجکاو و بدون قضاوت. در این تمرین فرد یاد می‌گیرد افکار و احساساتش را فقط مشاهده کند، نه اینکه در آن‌ها غرق شود. تحقیقات نشان داده‌اند که تمرین منظم ذهن‌آگاهی می‌تواند شدت و تعداد حملات میگرنی را کاهش دهد، مصرف دارو را کم کند و کیفیت زندگی را بالا ببرد.
نوروفیدبک هم نوعی آموزش مغزی است که با استفاده از دستگاه EEG فعالیت امواج مغز را در لحظه اندازه می‌گیرد و به فرد بازخورد می‌دهد تا یاد بگیرد مغزش را آرام‌تر و متعادل‌تر کند. این روش سال‌هاست برای درمان اضطراب، دردهای مزمن و میگرن به کار می‌رود.
اما پژوهشگران کانادایی در مطالعه‌ای تازه، ایده‌ای نو را آزمایش کردند: ترکیب نوروفیدبک و ذهن‌آگاهی در قالب تمرینی برای مبتلایان به میگرن.
پژوهشی تازه با رویکردی نو
در این مطالعه، گروهی از افراد مبتلا به میگرن به مدت ۸ هفته از نوروفیدبک استفاده کردند. این دستگاه هنگام مدیتیشن، امواج مغزی فرد را می‌خواند و با صداهایی آرام‌بخش بازخورد می‌داد؛ مثلاً وقتی ذهن آرام بود، صدای ملایم طبیعت پخش می‌شود و وقتی ذهن فعال یا پریشان بود، صدا تندتر می شد. شرکت‌کنندگان هر روز حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه مدیتیشن ذهن‌آگاهی انجام دادند و عملکرد مغزشان توسط دستگاه نوروفیدبک قابل رصد بود.
پس از پایان دوره، پژوهشگران با ده نفر از این شرکت‌کنندگان مصاحبه کردند تا بفهمند تجربه‌ی واقعی آن‌ها از این تمرین‌ها چه بوده است.
تجربه‌ی شرکت‌کنندگان: از آرامش تا کنترل درد
اکثر افراد گزارش کردند که استفاده از نوروفیدبک باعث شد درک بهتری از بدن و ذهنشان پیدا کنند. آن‌ها یاد گرفتند در زمان استرس یا شروع علائم میگرن، سریع‌تر متوجه تنش ذهنی خود شوند و با تمرکز بر تنفس، آرامش را برگردانند.
بسیاری گفتند که پس از چند هفته تمرین، حملات میگرنی‌شان کمتر یا کوتاه‌تر شده و توانایی مقابله با درد افزایش یافته است. علاوه بر این، احساس آرامش عمومی، خواب بهتر و خلق مثبت‌تر از دیگر فوایدی بود که تجربه کردند.
با این حال، برخی از شرکت‌کنندگان هم به چالش‌ها اشاره کردند: نیاز به تمرین مداوم، گاهی خستگی ذهنی از تکرار جلسات، و دشواری تمرکز در روزهایی که درد زیاد بود. ولی بیشترشان گفتند که ارزشش را داشت و حتی بعد از پایان مطالعه، به تمرین ادامه داده‌اند.
چرا این روش مهم است؟
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ترکیب نوروفیدبک با ذهن‌آگاهی می‌تواند روشی مؤثر و در دسترس برای کنترل میگرن باشد. این یافته‌ها نویدبخش‌اند، با این حال پژوهشگران تأکید می‌کنند که برای درک بهتر اثرات بلندمدت و تعیین بهترین الگوهای تمرین، مطالعات بیشتری لازم است.
مراقبه‌ی ذهن‌آگاهی و نوروفیدبک هر دو به ما کمک می‌کنند تا کنترل بیشتری بر ذهن و بدن خود پیدا کنیم. ترکیب این دو روش، می‌تواند راهی تازه برای کاهش دردهای میگرنی، بهبود کیفیت زندگی و افزایش حس آرامش درونی باشد. اگر از میگرن رنج می‌برید و به دنبال راهی طبیعی برای کاهش درد هستید، شاید وقت آن رسیده که ذهن خود را با فناوری همراه کنید.
